Ретроспектива: Пазолини
Пјер Паоло Пазолини (1922-1975)
Еруптивна сила на повоената европска мисла, Пјер Паоло Пазолини (1922-1975) беше нескротливо разностран гениј чија биографија и уметност, неодвоиво втопени, се вајаа во истиот невитливо отпорен мермер – оној на неговите бурни политички и идеолошки битки. Поет, романописец, режисер, есеист, филозоф и полемичар, Пазолини ќе експлодира на филмската сцена со „Акатоне!“ (1961), суров портрет на римскиот лумпенпролетеријат. Во текот на наредната деценија и пол ќе изгради незаборавно храбар творечки универзум, експериментален амалгам на хетеродоксен марксизам, мистична религиозност и фројдовска психологија, клокотливо видлив во карактеристичниот спој на почит и провокација што изврива од неговите обработки на христијанската теологија („Евангелие по Матеј“), грчките трагедии („Цар Едип“, „Медеја“), средновековните еротски наративи („Трилогијата на животот“), како и современите општествени рани („Теорема“, „Сало“).
Бескомпромисен иконокласт и отворен хомосексуалец, Пазолини беше еден од оние своеглави отпадници кои не сакаат да бидат членови онаму каде што чекаат да ги примат, па беше во постојан судир со властите, Црквата и десницата, но и во стишено страсна љубовничка расправа со Партијата и светот.
Неговите дела, често цензурирани поради богохулие и експлицитност, му изградија митолошки статус на интригантен провокатор-бард, крвнички убиен пред половина век, но вкрвно жив како голем политички поет на филмот и ден-денес.
Воведно излагање
Анастасија Ѓурчинова (1963) е есеистка, преведувачка и универзитетска професорка по италијанска книжевност. Авторка е на многу монографии и приредувачка на повеќе зборници и антологии. За своите преводи ги има добиено наградите „Драги“ (еднаш) и „Златно перо“ (двапати). Добитничка е и на два ордена од претседателот на Италија.
Пригодно предобраќање на проф. Соња Мизерендино, аташе за култура на Италијанската амбасада во Скопје.
(5.5 / 20:00) ЉУБОВНИ ЗАСЕДАНИЈА
(7.5 / 20:00) ТЕОРЕМА
(8.5 / 20:00) ЦАРОТ ЕДИП
(9.5 / 20:00) ДЕКАМЕРОН
(22.5 / 20:00) ЕВАНГЕЛИЕ СПОРЕД МАТЕЈ
-
(5.5 / 20:00) ЉУБОВНИ ЗАСЕДАНИЈА
5.5 (понеделник) 20:00
МСУ
ЉУБОВНИ ЗАСЕДАНИЈА (Comizi d'amore / Love Meetings, 1964)
реж. Пјер Паоло Пазолини / Pier Paolo Pasolini, IT, 93’
Гостин-излагач: Анастасија Ѓурчинова / Anastasija Gjurchinova
„Љубовни заседанија“ е провокативен филм-анкета, пресек на една Италија растргната меѓу политиката и интимата, меѓу строгиот католички морал и длабоко потиснатите, често неартикулирани желби и страсти.
Пазолини прави обиколка низ целата земја – од фабриките до плажите, од буржоазијата до лумпенпролетаријатот, од Милано до Сицилија – и интервјуира случајни минувачи и неслучајно одбрани интелектуалци (Алберто Моравија, Чезаре Музати, Џузепе Унгарети, Оријана Фалачи, Аделе Камбрија) за нивните ставови кон сексот. Со микрофон во рака и со сократовско детска љубопитност, им поставува директни прашања за широк спектар на теми: важноста на сексот во секојдневниот живот, табуата, хомосексуалноста, криминализацијата на проституцијата и легализацијата на разводот.
Резултатот е фасцинантен, на моменти комичен, а честопати и вознемирувачки искрен портрет на италијанскиот менталитет и интимните противречности во раните 60-ти години на минатиот век. -
-
(7.5 / 20:00) ТЕОРЕМА
7.5 (среда) 20:00
Кинотека
ТЕОРЕМА (Teorema / Theorem, 1968)
реж. Пјер Паоло Пазолини / Pier Paolo Pasolini, IT, 98’
Загадочна и трајно вознемирувачка, „Теорема“ на Пазолини е бескомпромисна алегориска сонда во срцето на современата буржоаска егзистенција. Нејзиниот прочуен зборовен аскетизам – предвидливо маркетиншки акцентиран од другата страна на Атлантикот – не само што не е попатна стилска вежба, туку служи како совршена заднина за деконструкцијата на духовната празнина на привилегираната класа, раскринкана со псевдоматематичка прецизност и старозаветна осуда.
Наративното јадро на филмот го сочинува ненадејното пристигнување на еден синоок странец со караваџовска харизма во резиденцијата на имотно миланско индустријалско семејство. Во краток период, енигматичниот посетител воспоставува интимни, речиси обредни односи со секој член од домаќинството: слугинката Емилија, синот Пјетро, мајката Лучија, ќерката Одета и таткото Паоло.
Неговото заминување, изненадно како и доаѓањето, ги остава членовите на семејството во состојба на егзистенцијален вакуум, но можеби и на прагот на сурово ослободување. Секој од нив реагира на својствено екстремен начин, барајќи излез од новонастанатиот хаос или во некаков вид на сублимирана самоекспресија (светост, уметност), во нејзина перверзија низ телесното (секс, кататонија) или, пак, во целосно отфрлање на претходниот живот, обзнаено во примитивен пустински крик...
И покрај методичната структура, Пазолиниевата „Теорема“ пркоси на еднострана систематска интерпретација и останува да биде провокативен есеј-парабола за неможноста за искупување во рамки на конвенционалните општествени структури, како и за радикалната криза на малограѓанскиот морал и институционализираната духовност. -
-
(8.5 / 20:00) ЦАРОТ ЕДИП
8.5 (четврток) 20:00
Кинотека
ЦАРОТ ЕДИП (Edipo Re / Oedipus Rex, 1967)
реж. Пјер Паоло Пазолини / Pier Paolo Pasolini, IT, MA, 104’
Пазолиниевата адаптација на Софоклеовиот „Цар Едип“ го трансцендира класичниот текст, врамувајќи го античкиот мит меѓу автобиографски пролог и епилог кои дејството на приказната го преселуваат во фашистичка и повоена Италија. И така, легендата се преплетува со интимната историја на режисерот, а неговиот комплексен однос со татко му експлицитно ги повикува фројдовските толкувања на Едиповиот комплекс.
Централниот наратив, иако верен на парадигматичната старогрчка трагедија, е визуелно транспониран во архаичните, речиси митски предели на мароканската пустина. Соголено суви, овие пејзажи служат како совршена сценографија за еден суров, преткласичен и обредно-варварски свет – простор каде човечката егзистенција е немилосрдно изложена на исконските сили на нужноста, пророштвата и неумоливата судбина.
Динамичната, повремено рачна камера, впечатливиот визуелен синкретизам на костимите и маските (инспирирани од африкански, ацтечки и сумерски артефакти), како и звучната кулиса што обединува архаични фолклорни мелодии со современа атоналност, создаваат хипнотичка, студено сурова и длабоко симболична визија на древното и прединстинктивното. Во неа, универзалната трагедија за несреќниот тебански принц се прекршува низ призмата на авторските опсесии на Пазолини – светото, митското, примитивното – за да се преобрази во потресно современо истражување на предодреденоста, опседнувачката вина и лавиринтите на несвесното. -
-
(9.5 / 20:00) ДЕКАМЕРОН
9.5 (петок) 20:00
Кинотека
ДЕКАМЕРОН (Il Decameron / The Decameron, 1971 )
реж. Пјер Паоло Пазолини / Pier Paolo Pasolini, IT, FR, 112’
Награден со „Сребрена мечка“ на 21. Берлински фестивал во 1971 година, „Декамерон“ е првиот филм од прочуената Пазолиниева „Трилогија на животот“. Како и следните два филма од циклусот („Кентербериски приказни“, „Илјада и една ноќ“), и тој е многу повеќе од адаптација на предренесансно книжевно ремек-дело – имено, полемичка, невоздржана прослава на телото, еротизмот и незаузданата виталност на едно минато доба, незагадено од стерилноста на модерниот конзумеризам.
Инспириран од истоимената збирка новели на Џовани Бокачо, „Декамерон“ распостила питорескно платно на еден бучен и разнобоен средновековен Неапол, кој може да биде сакан само од оној што го изгубил и кој е претставен како жизнерадосен микрокосмос на човечките искушенија и страсти. Низ серија епизоди што ја слават народната итрина и приземност, Пазолини составува разигран наративен мозаик, проникнат од ласцивен, земски хумор, еротска дрскост и необременета сензуалност. Очекувано сопоставена на ригидноста на високиот сталеж, ваквата експлицитна телесност на толпите служи и како инструмент за разобличување на општественото и, пред сè, клерикално лицемерие.
Во оваа наелектризирана фузија на немирна, скатолошко-сексуална раскалашеност, нескротлива суровост и неодолива радост на живеењето, Пазолини не бара просто бегство во минатото; наместо тоа, тој се стреми да ја реафирмира изворната, автентична и пркосна енергија на човечкиот дух – онаа исконска сила која, според неговата подоцнежна и помрачна визија за историјата, современиот свет на конформизам и капиталистичка отуѓеност веќе неповратно ја има загубено. -
-
(22.5 / 20:00) ЕВАНГЕЛИЕ СПОРЕД МАТЕЈ
22.5 (четврток) 20:00
Кинотека
ЕВАНГЕЛИЕ СПОРЕД МАТЕЈ
(Il vangelo secondo Matteo / The Gospel According to St. Matthew, 1964)
реж. Пјер Паоло Пазолини / Pier Paolo Pasolini, IT, FR, 137’
Населен со непрофесионални актери и снимен на сурови јужноиталијански локации во манирот на италијанскиот неореализам, со впечатлива документаристичка црно-бела фотографија и еклектична музичка предлошка (од Бах до блуз), „Евангелие според Матеј“ е импресивно скромен библиски биопик и зачудувачки топол портрет на еден радикално непокорен Христос – оној што носи меч, а не мир (Мт. 10:34), оној што бескомпромисно ги предизвикува фарисеите и лицемерите со објави за царството на правдата за обесправените.
Во оваа насока се чини длабоко осмислен и случајниот избор на актерот што го толкува Исус – Енрике Ирасоки, деветнаесетгодишен шпански студент со марксистички убедувања, кој бил во посета на Рим токму во времето кога Пазолини го барал својот главен актер. Покрај библискиот, интерпретацијата на Ирасоки го доловува и бунтовниот дух на 1960-тите – Христос кој протестира против војните, материјализмот и класните привилегии.
Нежен, интуитивен и декларирано верен кон новозаветниот текст (чии поетски врвови се негова најнепосредна инспирација), „Евангелие според Матеј“ е израз на особениот „културен католицизам“ на Пазолини, во чија основа лежи сонот за ослободување на историскиот Христос од догматски стеги, за да се истакнат неговата револуционерна етика и безмерна емпатија.
И низ овој преосветувачки чин, „Евангелието според Матеј“ станува не само најдобриот филм за животот на Исус, туку и длабоко хумана, студиозна и искрена медитација за нераскинливата врска меѓу верата, светото и радикалниот бунт. -
